Varlığı ve yokluğu bilin ki, şeriatın kendisine farz kıldığı haklardan hiç kimse mahrum kalmamıştır.Buna rağmen üzerinde bir hakkın zaruretinde günah yoktur ve hak muhatabına muhatap olunmaz. mânâ ve mânâ iki çeşittir, biri ibâdetli ve gafil gafil olan gafildir.Ziyaretli olan çeşit ise ikiye ayrılır.Allah onu, bu meselenin hakikatine delil aramakla görevlendirmiştir. vacip bulmaz, ictihad ehlindendir, bu yüzden delilinin gerektirdiği dışında ona farz değildir ve Allah'a da aynı konuda farzdır ve Allah'ın gereğini yapmıştır. delil aramada titizlik görevlendirdi, fakat o bulamadı ve müçtehidin delili bilinmeyen bir hükümde başkasını taklit etmeye hakkı yoktur, ancak ictihadından delil bulamazsa halktan istemeye hakkı vardır. Kendisinin farz olduğuna hükmedecek olan gayreti ve soru şekli, bu hususta ona farz kıldığım şeye delilinizin ne olduğunu onlara anlatmaktır. Onu delilleriyle tanırlarsa, hükümde onları taklit etmez.Bu çalışkan sorgucunun gözünde delildir, yoksa delil değil midir, yani eğer ictihadını, bu da delil olduğu gibi yaparsa, bu da delildir. Kim onu delil olarak almışsa onunla amel etmelidir ve eğer onu diğerinin bulamayacağı şekilde tahkir ederse, bu hükmün olduğu hükmünde ona uymak ve sorumluyu taklit etmek zorunda değildir. O halde müctehid, o zaman bu bir mânâdır, diğer kısmı ise, yapsa da, gitse de, bunun kendisine farz olduğunu bilmesi ve sonra, eğer mecburi bir terk ise ve eğer terk edilmişse, onu yapmaktan alıkoymasıdır. O halde buna güç yetirememek, filanda gaflet, falanı tamamen terk etmekten gaflettir ve bundan Allah'a sorumlu tutulamaz.Çünkü Allah kullarından bir şey kaldırmıştır. yukarda bahsettiğimiz çalışkanların durumu böyledir dalalet için onlara merhamet et.Allah'ın gözünden başka söylenene bir ameli yoksa, onun söylediği şey Gıybet ve gıybet gibi okunur, o sözden ona göre hesap sorulur.Şeriat'ta ruh hadisinden farklı olarak başka bir hüküm daha vardır, çünkü o vatandaştır, kim gelirse gelsin. Haksızlıkla ateist olan Mekke mabedini, dilediği haksızlığı yapsa da yapmasa da ona acıklı bir azabı tattıracağız. Özellikle Allah rızası için terk etmişse ona bir sevap yazılmıştır. Allah rızası için bırakmayın, onun lehinde veya aleyhinde yazılmaz.Psikolojik hadis ile vasiyet arasındaki fark budur.Kullarını falan filanda gaflet içinde tutmadı, onları kınamadı Falanda gaflet olduğu için, filanda ihmal ettiyse, onda olanın bir kısmını veya bir işçiyi ihmal ettiyse, falanı ihmal eden de odur.

Allah, böyle ve bu tür fiillerde gaflet edenlere, örneğin namazında unutanlara bir hüküm koymuştur; çünkü unuttuğunu telafi etmek ve şeytana karşı bir zorlama olarak unutkanlık secdesini farz kılmıştır. Neye karıştığı konusunda unutkanlık ve gaflet içine düşene kadar kendisine fısıldayandır.

Allah, kulluğunu yapmayı veya terk etmeyi ona farz kılmıştır, eğer bir kimse kulluğunu ihmal ederse ve kendisi gibi bir kula karşı bir üstünlük görürse, hele o kulun sağ eli ise veya bu gaflet, Hükümdar ve hükümdar gibi yetki sahibi kimselerden biri ise, bulunduğu mevki için bu avantajı gördüğü için kendini diğerlerinden üstün görür. bilgi ve ahlâkın cömertliği gibi, kendisi için ilahî yetkinlik bakımından onda, o zaman ne kendisi ile makamı, ne de sıfat ile vasfedildiği sıfat arasında bir fark gözetmez. yani ve o sadece benim kulum mu, yoksa tebaamdan biri mi, yoksa kendini mahrum ettiği ve kendisine emanet ettiği her türlü ayıp işlerden mi, kendinden habersiz olanın tersine, o başkasına emanet ediyor. kendisine atfetme ve rütbe verme, çünkü onu elde etmemiştir.