Ortaktan, müşrikten vazgeçiyorsa, müşrik olduğu içindir, Yaradan mahluku terk etmediği içindir ve eğer onu varlığını koruyandan af ederse ve ortak yok ise, o zaman ortak olur. Cehalet ve bahsettiğimiz bu tefsirdeki zayıflığın bir başka yönü de besmelenin her sûrede bulunmasıdır, başlangıcı vay ve rahmetin nereden geldiğidir. İşte bu yüzden böyle bir sûrenin okuyucuları, kerîmlerden besmeleyi tasdik edenler ve onu Hamza'nın kıraati olarak bırakanlar ve onu Warş ve besmele okuması olarak seçenler hakkında tavsiye edilen bir öğretiye sahip olmuşlardır. Ona göre daha muhtemeldir, bu yüzden ispat ettik, bu iki yerde Hamza harfini okuduğumuz zaman, içlerindeki kıraati bağlamanın dargınlığı nedeniyle, yani: "Ve o gün emir Allah'a aittir, vay! Burada Besmele deyin.” Sûrenin sonunu besmeleye bağlamak ve sûreden başlayıp sûreden başlamak olan sûreyi aslî olarak görürler. Herkesin beğendiği ve sûrenin sonunda duran ve besmeleyi aldığı sûrenin başına bağlayan okuyucularla ihtilafa düştüklerini bilmiyorum. Kur'an'ın geri kalan sûrelerinde, hiçbiri sûre ile başlamadığı sürece ihtilaf edilmiştir.Bazıları bunda iyidir, Cyrus, ve bazıları Hamza gibi, bazıları da Besmel'dir. tercih uğrunda bu besmeleyi terk etmek ve terk etmemek, bu sûrenin maksadının dışında olduğu ve zikredilmeye vakti olmayan harika bir hükümdür. Süleyman'ın kitabında geçen Neml Suresi dışında her yerde bir ayettir. Bahsettiğimiz bu terazilerde, Rabbin tesbihe lâyık olduğu şeylerin bilgisi ve bu dünya ile insanların cennetten ve cehennemden evlerine inişi arasındaki ahiret bilgisi vardır. Diriliş bilgisidir ve onda insanların evlerinden bazılarının bilgisi vardır. Kusma ve mutlular ve onda sûrelerin ilmi vardır ve onda hizalama ilmi vardır ve onda yukarı ve aşağı âlemin, tabiî ve mânevî mertebelerinin bilgisi ve fıtrat ilmi vardır. O, akrabalık evidir ve içinde güzel bir payımız var ve onda karşılaştırma bilimi ve onda mükâfatı dengeleme bilimi ve onda arınma ve karıştırma bilimi var ve onda bir peygamberin vasıflandırılmaması gereken bir sıfatın bilgisi ve bundan velinin yanılmazlığıdır ve o güçlüdür ve onda onun bu dünyada nefret ettiği ve onu yapandan nefret ettiğinin bilgisi vardır ve o, dünyada sevilir. ahiret ve işte bu ameldir ve Allah doğruyu söyler ve O, doğru yola iletir.

İKİNCİ BÖLÜMÜÇYÜZYÜZ ve Muhammediye, Musaviye ve İsaviye Nezdinde Üst Alemin Geçişi ve Aşağı Alemin Varlığının Yerini Bilmek Üzerine

Argüman verme evi *** Çekmece olanın evi

*** gibi olmayın kapı açılırsa çıkar

Kapı açılıp girilirse ona sadık kalın ve *** gibi olun.

Allah'a sığınan sığınır *** ısrar eden de dahil olur

Sorduğun her şeyde *** her sıkıntıdan ve kurtuluştan

*** kıssasında saptırılanın hacca gittiği söylenmiştir.

Böyle bir şeyde kardeşim, *** canlar ve yok oluş yok olur.

Kaç ölümlü Labib *** gölün ortasında denizinde

Ve bir nefsin *** görmesi için bir zorluk yoktur, onda hiçbir zorluk yoktur.

[ Şehitlik dünyası, Cenâb-ı Hak dışında var olan her şeyden ibarettir .]

Bil ki, gayb, şehadet âlemi için bir haldir ve buradaki şehadet âlemi, bulunan ve var olmayan veya bulunup sonra gayb'a döndürülen suretler ve alâmetler gibi Cenab-ı Hakk'tan başka var olan her şeydir. Cenab-ı Hakk şahittir ve bu yüzden O'nun şehadet dünyası olduğunu söyledik ve hakikat yine de Yüce Allah, dünyayı gaybdan bir şeyden sonra çıkarır. Cins ve türlerin sayısı sonsuzdur ve bazı onu yokluğa geri getirirler ve bir kısmı da geri dönmez, bu yüzden gayba asla dönmediği şey, kendi kendine var olan her cevherdir ve bilhassa özlerden başka bir şey değildir.